آرشیو اردیبهشت ماه 1399

 بحران اقتصادی در دوران کرونا

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با هدف اطلاع بخشی به سیاست گذاران کشور از تأثیر کرونا بر اشتغال و فروش واحد‌های تولیدی خرد در سراسر کشور، در روز‌های پایانی سال ۹۸ مطالعه‌ای پیمایشی تعریف و طی ۱۵ روز ابتدایی سال ۹۹ آن را با ابزار پرسش نامه بسته و با روش تلفنی اجرا کرد.

میزان تولید در واحد‌های صنفی تولیدی خدماتی نسبت به فصل گذشته (آخر پاییز ۱۳۹۸) به طور متوسط ۱۳.۴ درصد و نسبت به پایان سال ۱۳۹۷ معادل ۲۲.۲ درصد کاهش داشته است. بیشترین کاهش تولید مربوط به تولیدی‌های تحریر و چاپ بوده است. کاهش میزان تولید در فصل زمستان نسبت به پایان فصل پاییز ۱۳۹۸ در ۸ رسته صنفی حاضر در این مطالعه بین ۱ تا ۲۴ درصد بوده است.

میزان اشتغال در واحد‌های صنفی تولیدی خدماتی نسبت به فصل گذشته (آخر پاییز ۱۳۹۸) به طور متوسط ۳.۷ درصد و نسبت به پایان سال ۱۳۹۷، ۵.۲ درصد کاهش داشته است. در پایان سال ۹۸، کاهش اشتغال هم نسبت به پایان فصل گذشته (پاییز ۱۳۹۸) و هم نسبت به پایان سال ۱۳۹۷ محدود بوده و هیچ حوزه کاری بیشتر از ۹ درصد کاهش اشتغال نداشته است.

بیشترین کاهش اشتغال در جامعه مورد مطالعه در پایان سال ۱۳۹۸ مربوط به تولیدی‌های نساجی و پوشاک و همچنین کیف و کفش با منفی ۹ درصد بوده است و جالب آن که میزان رشد اشتغال در صنایع دستی و فرش مجموعاً مثبت بوده است (۵ درصد در طول فصل زمستان و ۲ درصد در طول سال).

از نظر میزان فروش، در پایان سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاهش فروش در همه حوزه‌های کاری شدید و بین ۶۷ تا ۹۸ درصد بوده است. تولیدکنندگان صنفی کیف و کفش با منفی ۹۸ درصد و و تولیدکنندگان نساجی و پوشاک با منفی ۹۲ درصد بیشتر از بقیه صنوف تولیدی دچار کاهش فروش بوده اند.

شایان ذکر است در تفسیر نتایج این مطالعه و به خصوص سیاست گذاری بر اساس آن، حتماً باید زمان اجرای آن را در نظر گرفت و چه بسا اگر این پیمایش در پایان فروردین ۱۳۹۹ تکرار شود، به دلیل تغییر شرایط، نتایج متفاوت باشد.

بحران کرونا در بخش کشاورزی

به صورت نسبی بخش کشاورزی در قیاس با سایر بخش‌های اقتصادی کمترین زیان را از بحران عالم‌گیر کرونا دیده است؛ این موضوعی است که تقریبا اکثر اقتصاددان‌های راست، میانه و چپ بر سر آن اتفاق نظر دارند؛ این گذاره هرگز به آن معنی نیست که قرار است اقتصاد کشاورزی از پس لرزه‌های بیماری کرونا در، امان بماند و لطمه نبیند بلکه صحبت از مصونیت نسبی است که فعالان این بخش از آن برخوردارند؛ دلیل این امر اهتمام بیشتری است که جوامع جهان مدرن کنونی از خود نشان داده‌اند تا اقتصاد بخش خدمات و صنعتی آن‌ها حرفی برای گفتن داشته باشد و واضح است که هرچه بیشتر به موضوع خاصی اهمیت بدهی ممکن است احتمال آسیب دیدنش نیز افزایش یابد.

در جامعه‌ای مثل ایران هم که بیش از ۵۰ درصد اقتصادش بر بخش خدمات متمرکز است؛ دور از انتظار نیست که وضعیت اقتصادی نیز در گذر از بحران شیوع کرونا چیزی دیگر باشد؛ برآورد‌ها حاکی از آن است که توقف ناخواسته و اجباری عموم کسب و کار‌ها در دو ماه گذشته چیزی نزدیک به روزانه دو هزار میلیارد تومان خسارت روی دست اقتصاد ایران گذاشته است و طبق پیش بینی‌ها قرار است هزینه نهایی این بحران ۱۵ درصد از تولید ناخالص ملی را ببلعد؛ عقیم ماندن برنامه‌های دولت برای جایگزین کردن درآمد‌های مالیاتی با پول نفت و صف ۶۰۰ هزار نفری بیکاران برای دریافت مقرری بیمه بیکاری تنها گوشه‌هایی از آسیبی است که شیوع بیماری کرونا به اقتصاد ایران وارد کرده است.

 با وجود آنکه عصر کشاورزی سال‌هاست به سرآمده است، اما فعالیت‌های این بخش همچنان رابطه نزدیک و تنگاتنگ خود را با حیات بشر حفظ کرده است؛ محصولات کشاورزی هنوز به عنوان قوت روزانه مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بدیهی است هرگونه کمبودی در چرخه تولید و توزیع این محصولات می‌تواند انبوهی از انسان‌ها را در محدوده مرزی فقر غذایی جا به جا کند.

 با این وجود سال‌هاست که در برنامه ریزی‌های اقتصادی ایران بخش کشاورزی در عمل فراموش و به حال خود رها شده است و عمل کشیدن جُور آن به درآمد‌های نفتی واگذار شده است، اما هنوز که هنوز است نمی‌توان منکر نقش تعیین کننده کشاورزی باقیمانده در ایران در تعیین رژیم غذایی خانوار‌های ایرانی شد؛ شاهد این مدعی نوسانی است که همیشه در بازار گسترده محصولات کشاورزی ایران وجود داشته است؛ زمانی این نوسان محدود به قیمت یک یا چند قلم میوه و سبزی بوده و در مواقع همزمان در چند حوزه وجود داشته و مثل دیگری دامن گیر محصولات پروتینی و لبنی نیز شده است.

 وضعیت کشاورزی چه خواهد شد؟

 مطلب پیشرو حاصل گفتگوی اقتصاد ۲۴ با مرتضی افقه، اقتصاددان و کارشناس حوزه کشاورزی برای بررسی اتفاقاتی است که ممکن است در این روز‌های گذر از بحران کرونا برای بخش کشاورزی ایران و حوزه‌های مرتبط با آن بیافتد؛ وی که همواره از منتقدان جدی بی توجهی دولت‌های قبل و بعد از انقلاب به اقتصاد بخش کشاروزی بوده است این بار با احتیاط می‌گوید در کشاورزی ایران جایی نیست که لطمه نخورده باشد؛ مجموعه تحولات اقتصادی ادوار گذشته ایران دست به دست هم داده اند تا کشاورزی سنتی و عقب نگه داشته شده ایران کمترین آسیب را از بحران کرونا ببیند.

بحران آب در کرونا

قشموندان در گفتگو با اقتصاد ۲۴ از مشکل آب صحبت به میان می‌آورند؛ این مسئله یکی از مسائل مهم و حیاتی است که با گذشت سال‌ها هنوز روند عادی و راحت به خود نگرفته و مردم قشم به خصوص روستا‌های غرب جزیره مشکلات زیادی برای تهیه آب دارند.

یکی از فعالان اجتماعی قشم در این زمینه به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: روستا‌های غرب جزیره به لحاظ امکانات مشکلات زیادی دارند. در حقیقت به جز شهرها، روستا‌های جزیره که بالغ بر ۶۰ روستا می‌شود، مشکل آب دارند.